Hoe zonwering je leven kan redden

Elk jaar meer dan 175.000 doden in Europa, dat cijfer komt binnen. Het gaat niet om de griep, verkeersongevallen of andere ‘logische’ oorzaken, wel om de hitte als dodelijke factor. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) becijferde het en dat doet de vraag rijzen: hoe wapen je jezelf – en kwetsbare groepen – tegen de hitte? Uit een expertenpanel eerder dit jaar kwam zonwering alvast naar boven als een van de preventieve essentials.

Ook dichter bij huis worden overlijdens gerelateerd aan hitte in kaart gebracht. Zo toont onderzoek van het VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) en Uhasselt aan dat de warme zomers in België tussen 2000 en 2019 jaarlijks 461 overlijdens veroorzaakten onder de kwetsbare bevolkingsgroepen, zoals baby’s. En die aantallen blijven stijgen.

Enkele interessante inzichten van de experten over dodelijke hitte:

• Ook minder kwetsbare mensen ondervinden ongemakken door de warmte, zoals minder aandachtig en productief zijn, slechter slapen en zelfs darmklachten. (thermofysioloog Hein Daanen)
• Lange hete periodes stellen ons lichaam extra op de proef, door de constante hittestress. (klimatoloog Samuel Helsen)
• Oververhitting is geen louter zomerprobleem meer, maar ook een verhaal van de herfst en de lente (dr. ir. Hilde Breesch)

Wanneer is hitte dodelijk?

Wat is dan de kritische grens en welke factoren dragen bij aan een overlijden door hittestress? We legden de vraag voor aan thermofysioloog Hein Daanen, die perfect weet hoe het lichaam reageert op temperatuurwijzigingen. 

 Door de vernauwing of net het openzetten van de bloedvaten handhaaft ons lichaam zijn kerntemperatuur, die idealiter 37°C bedraagt. Als die te veel zakt of stijgt, komen we uiteindelijk in de problemen. Bij hitte gebeurt dat bijvoorbeeld als de luchtvochtigheid te hoog is om voldoende te zweten en zo het lichaam af te koelen. Dan kan in extreme gevallen een hitteberoerte ontstaan, die uitzonderlijk tot de dood lijdt.

thermofysioloog Hein Daanen

Hoe hou je het hoofd – en lijf – koel?

Alvast goed nieuws: het lichaam van niet-kwetsbaren past zich vrij goed aan de hitte aan. Een overlijden door hitte is in die groep dus hoogst uitzonderlijk. Al kan je wel ongemakken ervaren. Airco to the rescue? Liever niet. Grote temperatuurschommelingen zijn niet gezond en het energieverbruik en de koelmiddelen van aircotoestellen dragen bij aan de verdere klimaatverstoring.

Beter voorkomen dan genezen dus. Hoe je dat kan doen, hangt af van je situatie. Laat je een nieuwbouw optrekken, dan is slim gebouwontwerp de vliegende start voor duurzaam wooncomfort, ook tijdens warme periodes. Dr. ir. arch. Joost Declercq geeft alvast enkele vuistregels mee:

• Begin met de oriëntatie en verdeel de ramen slim over de gevels, volgens hun zoninstraling.
• Creëer waar nodig voldoende schaduw met luifels, schuifpanelen of screens.
• Voorzie voldoende thermische massa, die de warmte overdag buffert en ’s nachts weer vrijgeeft.
• Denk na over nachtkoeling, die de warmte van je thermische massa verdrijft uit je woning en opnieuw bufferruimte vrijmaakt.

Screens, een slimme en toekomstbestendige investering

Je huis anders oriënteren, eens het gebouwd is, is moeilijk. Ook thermische massa toevoegen is niet evident. Inzetten op zonwering en nachtventilatie kan gelukkig wel, zonder grote ingrepen en zelfs zonder kap- en breekwerk, met screens op zonne-energie. Door de zonnestralen te blokkeren nog voor ze het glas bereiken, is buitenzonwering nu eenmaal erg efficiënt in het beperken van opwarming binnenshuis.

Zodra het ’s avonds koeler wordt buiten dan binnen, kan je je woning bovendien laten ‘spoelen’ met die koudere lucht. “De basisregel is ‘alles potdicht overdag’”, benadrukt Hilde Breesch. “Door beneden en boven een raam of deur open te zetten, laat je koelere nachtlucht door je huis circuleren en koelt de thermische massa af zodat het de volgende dag weer warmte kan bufferen. Verse zuurstof en enkele graden van de thermometer, zonder grote moeite.”

Door slim gebruik van je screens en van de koelere nachtlucht vermijd je zo de ongemakken van oververhitting – en help je misschien wel levens redden.

Experts aan het woord in dit artikel