Futureproof wonen: hoe een slim gebouwontwerp oververhitting voorkomt

Zomers worden heter en hittegolven doen zich frequenter voor. Zelfs in de tussenseizoenen of op zonnige winterdagen wordt het tegenwoordig soms onaangenaam warm in huis. Gelukkig kan je zelf actie ondernemen, al was het maar door tijdig na te denken over hoe je kan anticiperen op oververhitting. Ontdek hieronder welke ingrepen je huis futureproof – en hittebestendig – maken. Ook als upgrade(s) voor je bestaande woning.

Hoe houden we onze woningen aangenaam koel, vandaag en binnen 50 jaar? Een slim gebouwontwerp blijkt de sleutel tot duurzaam wooncomfort. Goed nieuws: de manieren waarop we gebouwen vandaag klimaatbestendig kunnen maken, zullen binnen tientallen jaren nog steeds de meest effectieve zijn. Het is dus onzinnig om te wachten op de toekomstige hittegolven om onze gebouwen klimaatbestendig te maken.

Alvast een tipje van de sluier – en van de tips (uit het Expertenpanel rapport van 15 mei 2025 rond oververhitting):

• Verdeel de ramen (en ruimtes) slim over de verschillende gevels. Wist je dat oost-westgerichte gebouwen sneller opwarmen dan zuidgerichte?
• Voorzie beschaduwing aan de buitenkant van oververhittingsgevoelige glaspartijen. Denk aan strategisch aangeplant groen, structurele zonwering of screens.
• Gebruik koelere nachtlucht om je woning – en de thermische massa – te laten afkoelen tegen de volgende warme dag.

Steeds meer oververhitting

 Je merkt het zelf wellicht ook: het wordt sneller, vaker en langer (te) warm in huis. Door de combinatie van betere isolatie, luchtdichtheid en grotere (onbeschermde) glaspartijen zien we steeds vaker oververhitting in het voor- en najaar en zelfs op zonnige winterdagen. Zeker in goed geïsoleerde gebouwen blijft warmte die binnen geraakt langer hangen. Je houdt de hitte dus in de eerste plaats beter gewoon buiten.

prof. dr. ir. arch. In duurzame architectuur en bouwtechnologie Shady Attia (ULiège)

Slim gebouwontwerp, vanaf de start

Makkelijker gezegd dan gedaan, want hoe ‘wapen’ je je woning nu precies tegen de zonnestralen? “Enkele basistechnieken en vuistregels voor slim gebouwontwerp brengen je al ver”, benadrukt ir. arch. Joost Declercq (directeur onderzoek bij archipelago architects en verbonden aan KULeuven). Dat doordachte ontwerp start bij de gevel. “We zijn het verleerd om een gevel te ontwerpen. Nochtans is het logisch: begin met de oriëntatie en verdeel de ramen slim over de gevels, volgens hun zoninstraling. Vervolgens zorg je waar nodig voor voldoende schaduw, met luifels, schuifpanelen of screens. Nu nog een volledig beglaasd gebouw ontwerpen moet wat mij betreft verboden worden.”

Nachtkoeling als geheim wapen

Ook thermische massa, die de warmte kan bufferen, speelt een belangrijke rol. “Zie een gebouw als een spons, die warmte opslorpt. Een spons moet je uiteraard op tijd en stond weer uitwringen. Door ’s nachts de ramen en deuren open te zetten, creëer je een schouweffect, dat je  gebouw doet afkoelen”, aldus Joost Declercq. Die nachtkoeling is een krachtige en goedkope manier om meer zuurstof en minder graden in huis te halen. Een gebouw met passieve maatregelen als deze tegen oververhitting hoeft trouwens niet meer te kosten.

Actief koelen overbodig maken

Door voldoende en slim te anticiperen op de groeiende oververhittingsproblematiek woon je het hele jaar door comfortabel, zonder actieve koeling met airco. Dat is goed nieuws voor je gezondheid, voor je energiefactuur en voor het klimaat:

• Ons lichaam heeft het moeilijk met zogenaamde temperatuurschokken. Thermofysioloog Hein Daanen: “Als je vanuit een te hard gekoelde ruimte naar buiten de hitte in gaat en terug moet het lichaam zich telkens aanpassen. Te grote temperatuurverschillen tussen binnen en buiten leiden tot bloeddrukschommelingen en dat is vooral nefast voor mensen met een zwak hart- en vaatstelsel.
• Hein Daanen: Veel mensen zetten de airco trouwens te koud. Jammer, want dat is niet aangenaam en een verspilling van energie.
• Airco’s dragen net bij aan de klimaatverstoring, door hun energieverbruik en de uitgestoten restwarmte. “De koelmiddelen die ze bevatten hebben een enorm global warming potential. Zelfs als je het toestel niet gebruikt, is het een potentiële klimaatbom”, waarschuwt Joost Declercq.
• Niels Souverijns van het VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) vestigt dan weer de aandacht op de stijgende energievraag: “Een boomende aircomarkt zal een gigantische nieuwe energievraag met zich meebrengen. Als we daar geen hernieuwbare energie voor hebben, genereren we gigantisch veel extra CO2-uitstoot. Met alle gevolgen van dien.”

Een Renson-partner in je buurt helpt je de juiste stappen zetten richting duurzaam wooncomfort.

Experts aan het woord in dit artikel