Wat is het capaciteitstarief?
Als expert in gebouwautomatisatie en duurzaamheid, houden we het energielandschap nauw in de gaten. We merkten de afgelopen periode dat ondanks de vele aandacht in de media, er nog steeds veel vragen zijn over het capaciteitstarief. Wat is het juist? Hoe wordt het berekend? Wat is de concrete impact op je energiefactuur? Kan slimme sturing een oplossing bieden?
Tijd dus om alles wat je moet weten over het capaciteitstarief even in heldere taal op een rijtje te zetten.
1. Waarom wordt het capaciteitstarief ingevoerd?
Onze elektriciteitsnetten staan onder enorme druk. Enerzijds omdat ze vandaag de dag aan twee- in plaats van eenrichtingsverkeer moeten doen. Anderzijds omdat we met z’n allen steeds meer elektriciteit gaan verbruiken. We lichten beide zaken even toe.
1.1. Tweerichtingsverkeer op het elektriciteitsnet
Elektriciteitsnetten zijn origineel ontworpen voor eenrichtingsverkeer: producenten plaatsten elektriciteit op het net die gezinnen en bedrijven verbruiken. Tegenwoordig is dit concept echter geëvolueerd naar tweerichtingsverkeer. We produceren nu ook zelf elektriciteit via hernieuwbare energie en plaatsen die op het net. Denk hierbij bijvoorbeeld aan zonnepanelen of windmolens. Dit legt een variabele of moeilijk te voorspellen & controleren druk op het net.
1.2. Stijgende vraag naar elektriciteit
Daarnaast evolueert onze maatschappij steeds sneller richting een CO2-neutrale samenleving waarbij we onze huizen steeds meer zullen verwarmen met elektriciteit (warmtepomp) in plaats van fossiele brandstoffen, bedrijfswagens vanaf 2026 verplicht elektrisch zijn, … Hierdoor is er steeds vaker sprake van hoge pieken op het net. Zo’n piek wordt veroorzaakt doordat we bijvoorbeeld ’s avonds, wanneer we allemaal thuis komen van het werk, koken, de wasmachine en de droogkast laten draaien, onze elektrische wagen in het stopcontact steken …
1.3. Overbelasting voorkomen
Om een overbelasting van het net te voorkomen, wil de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) iedereen aanmoedigen om het net efficiënter te gebruiken. Om dit te realiseren, wordt het capaciteitstarief ingevoerd. Concreet houdt dit in dat mensen meer zullen betalen als ze hoge pieken veroorzaken. Die hoge pieken zijn een gevolg van het gebruiken van meerdere toestellen tegelijk; denk hierbij bijvoorbeeld aan het opladen van je elektrische wagen terwijl je oven aanstaat en de wasmachine draait.
2. Hoe wordt het capaciteitstarief berekend?
Vooraleer we kunnen toelichten hoe jouw kosten in de toekomst zal berekenen, is het belangrijk om te begrijpen hoe je energiefactuur is opgebouwd en wat er in die opbouw zal veranderen. Het capaciteitstarief is namelijk geen bijkomend tarief, wel een andere manier om de netkosten te verdelen over alle afnemers.
2.1. Je energiefactuur met en zonder het capaciteitstarief
Je energiefactuur bestaat vandaag de dag uit 3 onderdelen: energiekost (energycost), de nettarieven (grid rate) en een aantal heffingen (taxes & VAT). Energiekost en heffingen spreken voor zich. Het nettarief daarentegen kan wel wat extra uitleg gebruiken.
Vandaag de dag dekt het nettarief de kosten voor onder meer de aanleg en het onderhoud van het elektriciteitsnet. Voor een doorsnee gezin maakt dit zo’n 45% van de totale factuur uit. De prijs van dit nettarief wordt bepaald op basis van je effectieve afname van het net (kWh).
Vanaf midden 2022 (indien er geen uitstel komt natuurlijk) verandert de opbouw en berekening van dit onderdeel van je energiefactuur. Een deel van het nettarief zal dan worden berekend op basis van de netcapaciteit (kW) (grid cost) die je gebruikt en dus niet je effectieve afname van het net (kWh). Dit bedraagt voor een doorsnee gezin zo’n 21% van de totale factuur. De overige netkosten (grid rates) blijven berekend op basis van je werkelijk afgenomen kWh (= je verbruik).
Door de invoering van het capaciteitstarief verdwijnt bovendien het vertrouwde dag- en nachttarief. Waar we vroeger kosten bespaarden door na 22u onze wasmachine aan te steken, heeft het moment waarop we verbruiken niet langer een impact.
2.2. Zo bepaalt de VREG je netkost (grid cost)
Om je energiefactuur vorm te kunnen geven, zal de VREG elke maand naar je hoogste kwartierpiek in kilowatt (kW) kijken. Het gemiddelde verbruik binnen dat kwartier wordt gedefinieerd als een piek; ook wel maandpiek genoemd. Om dit concept even duidelijk te schetsen, geven we een voorbeeld. Stel dat je een kom soep 1 minuut in de microgolfoven met 1000 watt opwarmt, bedraagt de piek niet 1000 watt, maar 1/15e van 1000 watt, dus 66 watt.
Uiteraard wordt je factuur niet op maandelijkse, maar wel op jaarlijkse basis afgerekend. Daarom zal de VREG een gemiddelde nemen van de 12 maandpieken. Op basis van dit gemiddelde, wordt je effectieve netkost bepaald.
Let op: het is belangrijk om te beseffen dat kwartierpieken niet worden gemeten op vastgelegde kwartieren: bijvoorbeeld tussen 18u00 tot 18u15. Wel, houdt de VREG rekening met een kwartier gedefinieerd als “een tijdsspanne van 15 minuten”. Zo’n piek kan dus ook van 18u07 tot 18u22 of van 17u56 tot 18u11 lopen.
3. Het capaciteitstarief en de digitale meter
Meten is weten. Daarom is Vlaanderen in 2019 begonnen met de installatie van digitale meters. Deze zijn in staat om in detail het verbruik en dus ook de verbruikspieken te meten. Tegen 2024 zou 80% van de woningen over zo’n meter moeten beschikken. Uiterlijk eind 2029 zou dat in alle woningen het geval moeten zijn.
Je voelt het misschien al aankomen… dit is een probleem! Het capaciteitstarief baseert zich volledig op die pieken, maar een analoge meter kan dit niet meten. Hoe lost de VREG dit op?
Huishoudens met een klassieke elektriciteitsmeter zullen een vaste bijdrage moeten betalen. Deze komt overeen met een verbruikspiek van 2,5 kW. Dit bedrag stemt overeen met de minimale bijdrage die gezinnen bij een digitale meter betalen; ook al ligt je piekverbruik lager.
4. De impact van het capaciteitstarief op je energiefactuur
4.1. Voor bewoners
De hoge energieprijzen zijn een hot topic in de media. Zeker nadat Vlaams minister van Energie Zuhal Demir dankzij een onderzoek van de UGent constateerde dat een derde van de verbruikers meer zal moeten betalen voor hun energiefactuur. Maar, in welke situaties moet je dan meer betalen en in welke niet?
Het onderzoek toont aan dat de impact van het capaciteitstarief het grootst is bij gezinnen met een jaarlijks stroomverbruik dat lager ligt dan 900 kWh per jaar. Denk hierbij aan kleine gezinnen in een appartement of tweede verblijvers. Hun maandpiek ligt lager dan 2,5 kW, maar aangezien dit de minimale bijdrage is, zullen ze die sowieso moeten betalen.
Voor wie een verbruik heeft tussen de 900 tot 2.350 kWh per jaar blijft de impact dan weer beperkt tot 25 à 50 euro. Ligt je jaarverbruik ergens tussen 2.350 en 3.500 kWh, dan kan het effect zowel positief als negatief zijn. De spreiding van het piekverbruik is hierbij een bepalende factor.
Bij grotere verbruikers, zoals bij eigenaars van een elektrische wagen of warmtepomp, ziet het plaatje er bijvoorbeeld rooskleuriger uit, met een geschatte besparing van 100 euro, als ze het verbruik spreiden. Indien ze de elektrische wagen op hetzelfde moment opladen als wanneer de warmtepomp of een andere grote verbruiker aanstaat, zullen ze een serieuze kostenverhoging ervaren.
4.2. Voor gebouwbeheerders
Ook op collectief niveau heeft het capaciteitstarief een impact. Neem bijvoorbeeld een appartementsgebouw met slechts 3 appartementen. De teller van de gemeenschappelijke delen stuurt met een timer de LED lampen in de gang. Het verbruik is ter orde van 50kWh/jaar. Het kwartierpiekvermogen is dan <0.1 kWp.
Hierboven werd echter duidelijk dat dit door het capaciteitstarief automatisch wordt opgetrokken tot 2,5 kWp. Het resultaat is dus dat men in dit gebouw ongeveer €300 betaalt voor slechts 50kWh.
Dit is uiteraard een heel uitzonderlijke situatie. Over het algemeen is er in een appartementsgebouw een lift aanwezig, welke een grote verbruiker is.
5. Hoe kan je de energiefactuur dan nog betaalbaar houden?
Door je verbruik te spreiden, kun je energie besparen. Dit is echter niet altijd even eenvoudig.
5.1. Weet wat je verbruikt
Stel je opnieuw de situatie van vorige paragraaf voor. Een elektrische wagen is aan het opladen en de warmtepomp schiet in actie zonder dat je het weet. Hierdoor piekt het verbruik. Deze piek vermijden is enkel mogelijk als je weet dat beide installaties actief zijn en elektriciteit verbruiken. Hiervoor heb je op privatief en/of collectief niveau uiteraard real time inzicht nodig in je consumptie, wat mogelijk is dankzij Smart Metering.
5.2. Slimme sturing to the rescue
Uiteraard zit je niet elke moment van de dag op het Renson Smart Living platform te staren… Daarom hebben we in eerste instantie de mogelijkheid gecreëerd om notificaties te configureren. Zo kan Renson ervoor zorgen dat wanneer bijvoorbeeld je warmtepomp in gang schiet, je een notificatie ontvangt. Zo ben je in staat om vanop afstand de energietoevoer naar je laadpaal(park) bijvoorbeeld stop te zetten. Dit slim aansturen van de installaties in je woning of gebouw maakt het mogelijk om de energiefactuur – ook met het capaciteitstarief – binnen de perken te houden.
Voor Energy Service Companies (ESCO) gaat Renson nog een stapje verder. Binnen een wijk of het gebouw zijn we namelijk in staat om een Energy Management System (EMS) op te zetten en zo energiestromen te optimaliseren. Beeld je in: een gebouw met zonnepanelen, laadpalen, batterij en collectieve elektrische boiler. Binnen dit gebouw is de energievraag over het algemeen het hoogste als de zonnepanelen het minst opbrengen (’s ochtends en ‘s avonds). Om de pieken af te vlakken en netkost te beperken, is optimalisatie van energiestromen nodig. Het Renson EMS is zo opgebouwd dat bijvoorbeeld overdag als er veel zon is en weinig vraag naar energie, de opbrengsten uit de zonnepanelen gebruikt worden om de boiler op te warmen of de batterij op te laden. Slimme sturing zorgt ervoor dat dit nooit zal gebeuren op piekmomenten. Tegelijk bepaalt het EMS ‘s avonds als er veel vraag is, om de laadpalen niet of in mindere mate te voorzien van stroom om zo de pieken in het verbruik af te vlakken. Dergelijk systeem is in het voordeel van de gebouwbeheerder als ook de bewoners.
Op zoek naar een oplossing voor jouw volgend project?
De verwachtingen voor slimme sturing binnen het verhaal van het capaciteitstarief zijn duidelijk hoog. Als projectontwikkelaar wordt het steeds moeilijker om een totaaloplossing te vinden binnen dit verhaal. Daarom nodigen wij je graag uit voor een gesprek waarin wij een antwoord willen bieden op je vragen en onze expertise met je delen.